‘Ik heb moeite met deze vorm van spellen maken’, zegt Martijn Reuvers, oprichter van Two Tribes, een Nederlandse gamestudio die een wereldwijde hit scoorde met puzzelspel Toki Tori. ‘Je maakt bewust je eigen game slechter. Ik wil dat iemand die betaalt gewoon een goede ervaring heeft en het spel opstart met een lach op het gezicht, niet met een wrange, neurotische blik.’

Vooral de ‘pay to win’-strategie vind hij discutabel. Daarbij komt het erop neer dat de betaler de niet-betaler verslaat bijvoorbeeld doordat hij betere wapens koopt. Of dat je zonder aankopen min of meer vast komt te zitten, zoals bij Candy Crush. Wat dat betreft doet Fortnite het beter, vindt hij: pakjes zijn puur cosmetisch, het maakt voor het spelverloop niet uit hoe je erbij loopt.

Games als Candy Crush richten zich vooral op ‘whales’, walvissen, legt Reuvers uit. Een kleine groep spelers die het gros van het geld binnenbrengt. ‘Ik krijg weleens mailtjes van ouders over de lol die een kind beleeft aan een van onze spellen. Het zou een schrikbeeld zijn als ik een mailtje binnenkreeg dat een kind honderden euro’s aan ons spel heeft uitgegeven.’

Gamen of gokken?

Een veelbekritiseerde praktijk van gamebouwers is de inzet van lootboxen. Dat zijn kistjes die werken als een rad van fortuin: je klikt erop en het is een verrassing welke beloning je krijgt. Alleen hebben ze in sommige gevallen verdacht veel weg van gokkasten, oordeelde de Nederlandse kansspelautoriteitin april 2018. Die vergeleek de kistjes zelfs met ‘fruitautomaten en roulette’. Star Wars Battlefront II belandde in een wereldwijde storm van kritiek vanwege zijn lootboxen. Het spel zou haast onspeelbaar zijn zonder de sterkere wapens die – met geluk – in zulke kisten zaten, was de beschuldiging. Het leidde tot zoveel verontwaardiging onder gamers dat ontwikkelaar EA het floppen van het spel er deels aan wijdt. Tegenwoordig zitten er alleen nog cosmetische spullen in de kistjes.

Uiteraard doen ook gamebouwers als Martijn Reuvers van Two Tribes hun best om spelers te binden aan hun spellen. ‘Maar dan op een positieve manier’, zegt Reuvers. ‘Door steeds nieuwe uitdagingen te blijven bieden, de speler telkens te verrassen met iets nieuws. Niet met nare psychologische trucjes.’

Verreweg de meeste game-ontwikkelaars willen een leuk spel maken en dat voor een goede prijs verkopen, aldus Horst Streck van belangenorganisatie Dutch Games Association. ‘Voor een tientje kun je naar de film, voor 20 euro loop je een dag door de Efteling. Veel game-ontwikkelaars bieden voor soortgelijke bedragen úren aan spelplezier. En dan krijgen ze steeds te horen: ‘daar heb je ze weer, met hun trucjes om geld te verdienen.’ Dat is frustrerend.’

Het zijn vooral grote partijen die met minder plezierige verdienmodellen als ‘pay to win’ en groepsdruk zo veel mogelijk winst uit hun spel wringen, meent hij. Grote gamestudio’s die we benaderden reageerden niet op vragen, behalve Epic van Fortnite. Die heeft geen commentaar.

Chris Ferguson, een in games gespecialiseerde psycholoog aan de Stetson Universiteit, waarschuwt voor een te negatief beeld van videogames. In verreweg de meeste gevallen zorgen ze voor plezier, sociale interactie en verlagen ze stress. ‘Maar of er ook een paar industriebazen zijn die op een cynische manier games ontwikkelen om elke cent uit ‘whales’ te persen? Tuurlijk. Zo zijn mensen. Als we een engelenkoor verwachten, moeten we wachten op de hemel.’